AZƏRBAYCAN MİLLİ                  ELMLƏR AKADEMİYASI
İCTİMAİ ELMLƏR BÖLMƏSİ
Ulu öndər və milli dirçəliş fəlsəfəsi
Sep 07, 2023 | 11:15 Yeni nəşrlər

Biz nadir bir dövlətçilik irsinin varisləriyik. Hər bir Azərbay­can vətəndaşı bu irsə layiq olmağa çalışaraq böyük bir tarixi keçmişi, zəngin mədəniyyəti, yüksək mənəviyyatı olan döv­lətimizin həm dünəninə, həm bu gününə, həm də gələcəyinə dərin bir məsuliyyət hissi ilə yanaşmalıdır.

Ümummilli Lider Heydər Əliyev

Elm heç kəsin istəyindən və iradəsindən asılı olmayan gerçəkliyi aşkar və sübut edir. Məşhur ərəb filosofu Əl Fərabinin fikrincə, dövlət ali sinfə mənsub adamların vasitəsilə yaranır. Hər bir dövlətin keçdiyi inkişaf yolunu, siyasi-ictimai, elmi-mədəni fəaliyyətini müəyyən edən milli inkişaf sistemi və bu sistemin qurulması üçün görüləcək işlərin xarakterini və ardıcıllığını müəyyən edən milli inkişaf strategiyası vardır. Dünyada baş verən siyasi proseslərin formaca mürəkkəb və məzmunca ziddiyyətli olduğu bir dövrdə həyata keçirilən siyasətin səciyyəvi xüsusiyyətləri çox mühüm nəzəri, eyni zamanda, praktik əhəmiyyətə malikdir. Bu baxımdan ulu öndər Heydər Əliyevin və Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi milli inkişaf strategiyasının araşdırılması elmi-praktik baxımdan zəruridir. Zaman ötdükcə ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycanın inkişafı naminə gördüyü işlərin miqyası daha dərindən dərk olunur. 

Heydər Əliyevin zəkası bütün səd­ləri aşaraq və qarşıya çıxan heç bir çətinliyə baxmayaraq, Azərbaycanı olduqca mürəkkəb zamanın dalğaları arasından salamat çıxarmış, ona həm bölgədə, həm də dünyada layiqli yer qazandırmışdır. Çağdaş Azərbaycan­da dövlət quruculuğunun, iqtisadi dir­çəlişin, siyasi şüurun, siyasi həyatının son otuz ildən artıq bir dövrünü əhatə edən zaman kəsiyi böyük siyasət xa­dimi kimi tanınan və dərin zəkaya, en­siklopedik biliyə, geniş dünyagörüşünə malik olan tarixi şəxsiyyətin – Heydər Əliyevin adı əməli fəaliyyəti ilə, ger­çəkləşdiyi konkret işlərlə bağlıdır. Bu mürəkkəb proseslər isə onun həm əməli fəaliyyətində, həm də fəlsəfi məf­kurəsində – milli dirçəliş fəlsəfəsində öz əksini tapmışdır. 

Azərbaycan xalqının ulu öndə­ri Heydər Əliyevin titanik fəaliyyəti dövlət idarəçiliyi akademiyası olmaq­la, ən müxtəlif aspektlərdən tətbiq və təhlil edilməlidir. Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin sayəsində 1969-cu ildən etibarən milli mənəvi dəyərləri­miz, soy-kökümüz özümüzə qayıtmış, 1993-2003-cü illər isə tariximizə inki­şaf, tərəqqi dövrü kimi yazılmışdır. 

Məhz ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Nəsimi, Cəfər Cabbarlı, Nəriman Nərimanov, Cəlil Məmmədqu­luzadə, Mehdi Hüseynzadə, Hüseyn Cavid abidələri, Üzeyir Hacıbəylinin, Cəlil Məmmədquluzadənin, Hüseyn Cavidin, Cəfər Cabbarlının. Niyazi­nin, Bülbülün, M.S.Ordubadinin, Əzim Əzimzadənin, Nəriman Nərimanovun, Cəmşid Naxçıvanskinin və başqa elm və mədəniyyət xadimlərinin, şəxsiyyət­lərin ev muzeyləri yaradılmışdır. 

Dahi şəxsiyyət Azərbaycan xalqı­nı, Azərbaycan elmini, mədəniyyətini necə deyərlər, qışdan bahara çıxardı. Ümummilli lider Heydər Əliyev daim dövlətinin və xalqının bütövlüyü uğ­runda fədakarlıqla çalışmış, müstəqil­liyimizin möhkəmləndirilməsi, dövlət­çiliyimizin inkişafı, elmin tərəqqisi üçün müstəsna işlər görmüşdür. Ulu öndər Azərbaycanı məharətlə inkişaf etdir­miş, bütün dünyaya tanıtmışdır. Məhz elə buna görə də dahi şəxsiyyətin adı hazırda, sözün həqiqi mənasında, müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin rəmzi kimi səslənir. 

Bugünkü alimlər ulu öndər Heydər Əliyevin elmi irsinin dərindən öyrənil­məsi və gənc nəsilə ötürülməsini özünə borc bilməlidirlər. Heydər Əliyevin elm sahəsindəki bütün fəaliyyəti ali bir ide­yaya – azərbaycançılıq məfkurəsinə xidmət edir. Bu böyük şəxsiyyətin irəli sürdüyü strategiya indiki nəslin gözü önündə reallığa çevrilib, ölkəmizin hazırkı nailiyyətləri, müstəqilliyimi­zin daha da möhkəmlənməsi Heydər Əliyev kursunun, azərbaycançılıq ide­yasının uğurla reallaşdırılmasının bəh­rəsidir. Heydər Əliyev müdrik müəllim kimi gənclərə “Siz hələ gəncsiniz. Qar­şınızda böyük yaradıcılıq yolu vardır”, – söyləyərək onlara dəstək olurdu. 

Hazırda Prezident cənab İlham Əliyevin Azərbaycan gəncliyinin elm sahəsindəki maraqlarının inkişafına diqqət və qayğısının sayəsində Azər­baycan gəncliyi özünün intibah dövrü­nü yaşayır. Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyində Heydər Əliyevin forma­laşdırdığı azərbaycançılıq fəlsəfəsi mühüm rol oynamışdır. Heydər Əliyev rəhbərlik etdiyi dövr ərzində daim tərəqqisi üçün çalışdığı, zəngin mədə­niyyəti, böyük tarixi keçmişi ilə həmişə qürur duyduğu və gələcək nəsillərin taleyi üçün düşündüyü doğma yurdu Azərbaycanı bir dövlət kimi zamanın ağır və sərt sınaqlarından çıxarmışdır. O, böyük dövlət xadimi, xalqın şək­siz lideri olaraq hələ sağlığında canlı əfsanəyə çevrilmişdir. Buna görə də Heydər Əliyev fenomeni həmişə diqqə­ti cəlb etmiş, heyranlıq doğuracaq coş­ğun siyasi fəaliyyəti istər ölkə, istərsə də dünya mətbuatında geniş işıqlandı­rılmışdır. 

Azərbaycan elminə hər zaman həs­saslıqla yanaşan ulu öndər Heydər Əliyev AMEA-nın inkişaf etməsinə qay­ğısını heç vaxt əsirgəməyib. Xalqına dərindən bağlanan, həyatını Azər­baycanın tərəqqisinə həsr edən dahi şəxsiyyət Azərbaycan Milli Elmlər Aka­demiyasının fəaliyyətini daim diqqət mərkəzində saxlayıb, onun dünya miq­yasında tanınmasına nail olmuşdur. 

Ümummilli lider Heydər Əliyevin çıxışı elmi baxımdan diqqəti cəlb et­mişdi: “Gənc vaxtımda türk dilini öy­rənmişdim, hətta mənim lüğətim də olubdur – “Azərbaycan–türk lüğəti”, sonra “Türk–rus lüğəti”. Mən bununla gənclik vaxtımda məşğul olmuşam. Hər bir xalqın milliliyini, mənəvi dəyər­lərini yaşadan, inkişaf etdirən onun di­lidir. Bizim ən böyük sərvətimiz ondan ibarətdir ki, dilimiz yaşayıb və zənginlə­şibdir.’’ Azərbaycan Elmlər Akademiya­sı üçün deyil, bütövlükdə, Azərbaycan Respublikasının inkişafında, xalqımı­zın milli-mənəvi dəyərlərinin, mədəniy­yətinin intibahında yarım əsr əvvəl – 1969-cu il iyulun 14-də ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi müstəsna rol oynamışdır. Azərbaycan elminin, Elmlər Akademiyasının ən çox inkişaf etdiyi dövr, elmin yeni yüksəli­şi Heydər Əliyev kimi dahi şəxsiyyətin hakimiyyəti illərinə təsadüf edir. 

1969-cu ilin iyun ayında ümummili lider Heydər Əlirza oğlu Əliyev Azər­baycan KP MK-nın birinci katibi seçil­məsi ilə elm, təhsil, mədəniyyət, ədə­biyyat, səhiyyə sahəsində sözün əsl mənasında, inqilab baş verdi. Azərbay­can Elmlər Akademiyası (AEA) onun böyük təşkilatçılıq istedadı nəticəsində dünyada şöhrət qazanmış, maddi-tex­niki bazasını möhkəmləndirmişdi. Hey­dər Əliyevin elmi fəaliyyət sahəsində həyata keçirdiyi siyasətin nəticəsi ola­raq akademiya Sovet dövründə bir sıra uğurlara imza atmışdır. Neft və qaz yataqlarının kəşfi, işlənməsi, mürək­kəb geoloji mühitlərdə dərin qazmanın elmi problemlərinin həlli, həmçinin kim­yanın, neft-kimya sənayesinin inkişafı üçün xammal bazasının, kimya tex­nologiya komplekslərinin yaradılması, coğrafi və s. istiqamətlərdə uğurları xüsusi qeyd etmək lazımdır. 

1969-cu il noyabrın 1-də Heydər Əliyev Bakı Dövlət Universitetinin 50 illik yubileyində Azərbaycan elminin və təhsilinin əsas istiqamətlərini müəy­yənləşdirən möhtəşəm bir nitq söylə­mişdir. Bu nitqi dövrün inqilabi sensa­siyasına çevirən fakt isə o idi ki, sovet rejiminin yerli respublikaların rəhbər kadrları üçün müəyyənləşdirdiyi çərçi­vələrə baxmayaraq, Heydər Əliyev onu doğma Azərbaycan dilində söyləmişdi. O zaman üçün fövqəladə hal hesab edilən partiya liderinin Azərbaycan di­lində çıxışı universitet həyatında milli ruhun, milli özünüdərkin, milli dirçə­liş və oyanışın hərəkətə gətirilməsinə sanki start verdi.

Azərbaycan ziyalıları, sözün əsl mənasında, qanı-canı ilə milli məna­feyi hər şeydən uca tutan həqiqi milli liderini gördü, tanıdı və bütün varlığı ilə ona inanmağa başladı. Respublika rəhbərinin milli dilə bu şəkildə sevgisi xüsusilə dilçi alimləri vəcdə gətirmişdi. Bunun nəticəsində də tezliklə universi­tetdə 4 cildlik “Müasir Azərbaycan dili” dərsliyi hazırlayıb nəşr edildi və ulu ön­dərin təşəbbüsü ilə bu əsər Azərbay­can Dövlət Mükafatına layiq görüldü.

Heydər Əliyevin prinsipiallığı və qətiyyəti aktiv fəaliyyəti nəticəsində 1978-ci ildə qəbul edilmiş Azərbay­can Respublikasının Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin dövlət dili olması haqqında məşhur 73-cü maddə daxil edildi. O dövrdə milli dilə Konstitusiya səviyyəsində dövlət dili statusu vermiş müsəlman respublikası Azərbaycan idi. Heydər Əliyevin “Literaturnaya qa­zeta”da dərc edilmiş məşhur müsahi­bəsinin sərlövhəsindəki “Qoy, ədalət zəfər çalsın!” aforizmi Azərbaycan ic­timaiyyətinin qabaqcıl nümayəndələri, məmur heyətinin böyük bir qismi üçün mənəvi-əxlaqi prinsipə çevrildi. 

Bu dövrdə akademiya şəhərciyinin tikintisi tam başa çatdırılmış, Elmlər Akademiyasında, ali məktəblərdə və başqa müəssisələrdə çalışan elmi iş­çilərin sayı xeyli artmış, elmi tədqiqat işlərinin sürətlənməsi müşahidə edildi, yeni institutlar, laboratoriyalar, konst­ruktor büroları açılmışdır. Elm, iqtisa­diyyat və mədəniyyətin inkişafı, yük­sək ixtisaslı kadrların hazırlanması sahəsində qazandığı nailiyyətlərə görə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının al­dığı yüksək mükafat “Xalqlar dostluğu” ordeni 1975-ci ildə Heydər Əliyev tərə­findən təqdim olunmuşdur. 

Azərbaycan elminin inkişafı məhz ümummilli liderimizin adı ilə bağlıdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışından sonra bütün sahələr kimi elm sahəsində aparılan uğurlu islahat­lar sayəsində Azərbaycanın elmi bö­yük yüksəliş dövrü yaşayaraq, inkişaf yoluna qədəm qoydu. 

Ulu öndər deyirdi: “Xalq hәmişә öz ziyalıları, öz mәdәniyyәti, öz elmi ilә ta­nınır”. Ümummilli lider, eyni zamanda, bildirmişdir ki, gənclərimiz dilimizi, mə­dəniyyətimizi yaxşı bilməlidirlər. 

Azərbaycanın özünün dövlət müstəqilliyini əldə etdikdən sonra Heydər Əliyevin müdrik siyasətçi kimi respublikamızda gedən mürəkkəb və ziddiyytəli proseslərə verdiyi qiymət, bir qayda olaraq, ictimai praktikada özünün təsdiqini tapırdı. Məhz buna görə də, xalqımız Azərbaycanın ən gərgin anlarını yaşadığı bir vaxtda Heydər Əliyevin hadisələrə yanaşma tərzinə və proseslərin hansı sonluq­la nəticələnəcəyi barəsində söylədiyi fikirlərə daim böyük ehtiyac hiss et­mişdir. Azərbaycan xalqında Heydər Əliyevə daim böyük inamın olması bu görkəmli şəxsiyyətin fenomenallı­ğı və təkrarsızlığı ilə bağlıdır. Heydər Əliyev irsinin gələcək nəsillərin öyrənil­məsi üçün bundan sonra da geniş tə­dqiqatlar aparılmalıdır. Bütün dünyada Heydər Əliyev deyəndə Azərbaycan, Azərbaycan deyəndə Heydər Əliyevin anılması vahid anlayışa çevrilmişdir. 

Ümummilli lider Heydər Əliyev – Milli dövlətçiliyimizin mükəmməl kon­sepsiyasını yaratdı. 

Nobel mükafatı laureatı Henrix Vilandın deyirdi ki, dahilər heç bir işi yarımçıq qoymurlar. Heydər Əliyev də başladığı işi yarımçıq qoymadı. Azərbaycanı yeni inkişaf yoluna çıxa­ran ümummilli liderin qazandığı uğur və nailiyyətlərin davamlı olmasını tə­min etmək üçün göstərdiyi müstəsna xidmətlərindən biri də özündən sonra ölkəmizə layiqincə rəhbərlik edəcək, xalqın alternativsiz liderinə çevriləcək davamçı – siyasi varis yetişdirməsidir. Heydər Əliyev 2003-cü il prezident seçkiləri ərəfəsində xalqa müraciətində deyirdi: "İlham Əliyev yüksək intellekt­li, praqmatik düşüncəli, müasir dünya siyasətini və iqtisadiyyatını gözəl bilən, enerjili və təşəbbüskar bir siyasətçidir”. 

Xalq ulu öndərin tövsiyəsinə əməl edərək cənab İlham Əliyevi Azərbay­canın Prezidenti seçdi və seçimində də yanılmadı. Prezident İlham Əliyev Heydər Əliyev siyasi kursuna sadiq qalaraq, Azərbaycanı yeni zirvələrə doğru aparmaqdadır. Ulu öndərin si­yasi kursunu layiqincə davam etdirən Prezident İlham Əliyev Azərbaycanı regionun liderinə, dünyanın sayılıb se­çilən dövlətinə, kosmik klubun üzvünə çevirib. 

Bu gün ölkəmizin inkişafında və dünya səviyyəsində tanınmasına sə­bəb olan səriştəli siyasi rəhbər, təcrü­bəli diplomat, Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq münasibətlərin bütün sir­lərinə məhz gənc yaşdan yiyələnməsi onun dahi bir şəxsiyyət olmasına zə­min yaradırdı. Məhz gənc yaşlarında yiyələndiyi diplomatiyanın bütün sirlə­rindən məharətlə istifadə edən siyasi xadim beynəlxalq arenada Azərbayca­nın maraq və mənafelərini qorumuş­dur. 

Ümumiyyətlə, onun güclü diplo­matik təcrübəsi, idarəetmə və liderlik təcrübəsi Azərbaycanın inkişafında, iq­tisadiyyatın güclənməsində, ordu quru­culuğunda, neft strategiyalarının həya­ta keçirilməsində böyük rol oynamışdır. 

Prezident, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin sayə­sində Azərbaycan 30 ildən bəri işğal altında qalan torpaqlarını erməni işğa­lından azad etdi. Bu gün Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda qısa dövr ərzində həyata keçirilən yenidənqurma işləri: Zəfər yolu, Füzuli Beynəlxalq Hava Li­manının istifadəyə verilməsi, Zəngilan­da Ağalı kəndinin yenidən qurulması işğaldan azad olunmuş ərazilərimizin bərpasının möhtəşəm nümunələrin­dəndir. Zaman keçəcək, gələcək nəsil­lər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin Böyük Qələbəyə doğru apa­ran yolda nümayiş etdiridiyi fədakar­lığı, xalqın, dövlətin mənafeyi naminə atdığı addımları dərindən təhlil edəcək, onun liderliyi ilə keçilən yolun hər ad­dımından qürur duyacaqlar. Ən əsası Prezident İlham Əliyevin Azərbaycanı qalib dövlətə çevirmək strategiyası və bacarığı təkcə gənc nəsil və gələcək nəsillər üçün nümunə olacaqdır. Azər­baycan Respublikası Prezident cənab İlham Əliyevin titanik fəaliyyəti ilə daha yüksək zirvələri fəth edəcəkdir.

Günel MƏLİKLİ, AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun şöbə müdiri, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru

Copyright © AMEA Rəyasət Heyəti Aparatının "Elektron Akademiya" şöbəsi, 2023